Миграци службин тимлӗхе пӗр самантлӑха та ҫухатмалла мар ҫав. Ара, урӑх ҫӗршывран килнӗ ҫынсене тӗрӗслесех тӑмалла. Пысӑк хуласенче, уйрӑмах Мускавра, ют халӑх ҫыннисем саккунсӑр майпа пурӑннине, ӗҫленине телекуравпа час-часах курма пулать. Пирӗн республикӑра та ют ҫӗртен килнисем ҫук мар. Ав Тӗп пасарта «Раҫҫее килтӗн тӗк саккунлӑ майпа ӗҫле» тесе ҫырнине темиҫе вырӑнта та вулама пулать.
Нумаях пулмасть Миграци службин Чӑваш Енри управленийӗ 43 студент, Туркменистан ҫыннисем, саккунпа килӗшӳллӗн ӗҫлме ирӗк паракан документсӑр вӑй хунине тупса палӑртнӑ. Вӗсем пурте И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧПУра вӗренеҫҫӗ иккен. Ҫитменнине вӗсенчен 15-шӗ 18 ҫул тултарман.
Туркменистанран Шупашкара вӗренме килнӗ студентсем тирпейлӳҫӗре ӗҫленӗ, ҫурт-йӗрсене юсакаланӑ. Анчах Раҫҫей саккунӗсемпе килӗшӳллӗн ку йӗркене пӑсни шутланать.
Халӗ тытса чарнӑ студентсене 2 пин тенкӗ тӳлеттерме пултарӗҫ. Вӗсене ӗҫпе тивӗҫтерекен ҫыннӑн вара 7 миллион тенкӗ таран кӗсйинчен кӑларса хумалла. Унӑн организацине 1,5 ҫуллӑха ӗҫлеме чарма та пултараҫҫӗ.
Финанс министрӗ пулнӑ Михаил Ноздряков банкра ӗҫлеме пуҫламалла. Асӑннӑ ӗҫрен ӑна ҫак уйӑхӑн 3-мӗшӗнче хӑтарни пирки эпир хыпарланӑччӗ. Ун чухне вӑл ӑҫта каясси пирки паллӑ марччӗ-ха. Каярах ӗҫрен хӑтарма ыйтнӑ заявление вице-премьер кӑрлачӑн 20-мӗшӗнче ҫырса пани паллӑ пулчӗ. Унтан та ытларах — республикӑн финанс министрӗнче тӑрӑшнӑ ҫын патшалӑх службинче ӗҫлесси йывӑррине тата яваплине палӑртнӑ иккен. Ҫавна пулах вӑл министр пуканне хӑварма йышӑннӑ-мӗн.
Тепӗр куннех унӑн кандидатурине Чӑвашкредитопромбанкӑн директорсен канашне кӗртме сӗннӗ иккен. Апла тума асӑннӑ кредит учрежденийӗн учредителӗсенчен пӗри, устав капиталне 5,7945% чухлӗ укҫа хывнӑ «Ресурсмаркет» тулли мар яваплӑ общетсво сӗннӗ иккен.
Патшалӑх службинче ӗҫлеме тытӑниччен Ноздряков Перекет банкӗн чӑваш уйрӑмӗн управляющийӗн ҫумӗнче 10 ҫул ытла тӑрӑшнӑ, каярах вӑл ВТБ банкӑн Шупашкарти филиалне ертсе пынӑ.
Ҫак шухӑша республикӑн сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министрӗ Алла Самойлова паян «Чӑваш Республикинчи ӗҫ сыхлавӗ енӗпе ӗҫлекен 2013 ҫулхи чи лайӑх специалист» конкурс ҫӗнтерӳҫисене чысланӑ май каланӑ.
Ӑмӑрту кӑҫалхипе ҫиччӗмӗш хут иртет. Кӑҫал Чӑвашкредитпромбанкӑн ӗҫ сыхлавӗн инженерне Владимир Порфирьева ҫитекен пулман. Вӑл ҫулталӑкри чи лайӑх специалист пулса тӑнӑ. 2-мӗш вырӑна 3-мӗш стройтрестӑн «Канашстрой» обществин ӗҫ сыхлавӗн специалисчӗ Любовь Иванова тухнӑ. Виҫҫӗмӗшӗнче — Красноармейски районӗнчи «Чесла» обществӑн ӗҫ сыхлавӗн специалисчӗ Анатолий Михайлов.
Ӗҫ сыхлавӗ пирки хаҫатра ҫыракансемпе радио-телевиденире калса паракансене те хавхалантарас тенӗ. Вӗсем валли ятарласа икӗ номинаци палӑртнӑ. Ӗҫ сыхлавӗн тӑрӑмӗ пирки ҫырса кӑтартнисенчен «Время» профсоюз хаҫатӗнче тӑрӑшакан Владимир Рыбкинпа Евгения Басовӑна пӗрремӗш вырӑна тухнӑ тесе йышӑннӑ. Иккӗмӗшӗнче — Чӑваш радиовӗн «Столичный курьер» кӑларӑмне ертсе пыраканӗ тата авторӗ Николай Мулянов, виҫҫӗмӗшӗнче — Етӗрне район администрацийӗн информаци пайӗн тӗп специалисчӗ Лилия Петрова.
Паян аслӑ пӗлӳ паракан вӗренӳ учрежденисен 2013 ҫулхи ӗҫ тухӑҫлӑхне палӑртакан рейтинг кун ҫути курнӑ, унӑн пӗтӗмлетӗвӗ тӑрӑх И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ тухӑҫлӑ ӗҫлеменнисен йышне лекнӗ. Республикӑри вӗренӳ заведенийӗсенчен унта тата тепӗр икӗ аслӑ шкул кӗнӗ: Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗ тата Регионти технологипе управлени институчӗ.
Ятарлӑ комисси чи пысӑк ҫитменлӗхсем шутӗнче вӗренсе тухакансем ӗҫ вырӑнне тупайманнине тата укҫа-тенкӗпе экономика тӗлӗшӗнчен япӑх ӗҫленине тупнӑ. Ӑслӑлӑхпа тӗпчев ӗҫӗ те палӑртнӑ аслӑ шкулсен лайӑхах мар иккен. Педагогика университечӗн унсӑр пуҫне инфраструктура тытӑмӗ япӑхланнӑ (4,13 балл ҫухатнӑ) тесе палӑртнӑ тишкеревҫӗсем.
Пӗлтӗрхи рейтингра Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн ӗҫне хурланӑччӗ пулсан, кунхинче вӗсен ӗҫне хурласах кайман. Ҫӗнӗ ректор ӗҫе пуҫӑнни сисӗнет мар-ши?
Ҫӗнӗ Шупашкарта хӗвел модулӗсем кӑларакан «Хевел» предприяти тӑвасси пирки хӑй вӑхӑтӗнче хытах калаҫкаланӑччӗ. Кайран шӑв-шавӗ лӑпланчӗ, ӗҫӗсем те кар кӑна кайрӗҫ тесе калама йывӑртарах. Халӗ ӗҫ чӑннипех те пырать. Пӗлнӗ тӑрӑх, паян унта Мускаври специалистсем таранах вӑй хураҫҫӗ.
Ҫав вӑхӑтрах предприятие хута ярсан специалистсем кирли куҫ кӗрет. Ҫавна май завод халӗ ҫине тӑрсах специалистсене пухать иккен. Технологи линине ӗҫлеттерсе тӑма пултаракансене — пурӗ 80 ҫынна — ҫулталӑк вӗҫлениччен илесшӗн. Пӗтӗмпе вара унта 300 ҫын ӗҫлемелле. Анчах ку вӑл паян-ыранах мар — 2014-мӗш ҫул вӗҫленнӗ ҫӗре.
Ҫак вӑхӑтра Чӑваш наци вулавӑшӗн ертӳҫине шыраҫҫӗ — ку вырӑн Роза Лизакова хӑй ирӗкӗпе кайнӑ хыҫҫӑн пушаннӑ имӗш. Хальхи вӑхӑтра вара пуҫлӑх тивӗҫӗсене Светлана Старикова туса пырать.
Ҫак ӗҫ вырӑнне йышӑнас текенсен ертӳҫӗре 5 ҫултан кая мар ӗҫленине тата аслӑ пӗлӳ илнине ҫирӗплетекен хутсене кӑтартмалла. Паллах, заявлени ҫырнисӗр, сӑнӳкерчӗк тивӗҫтермесӗр, анкета тултармасӑр, сывлӑх ҫирӗплӗхне ӗнентермесӗр ку ӗҫ иртмест. Хутсене чӳкӗн 6-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ.
Ют ҫӗршыв ҫыннисене ӗҫе илнине тишкерсе республикӑра ҫулсерен пӗтӗмлетеҫҫӗ иккен. Юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енре 176 предприяти-организацире ют ҫӗршыв ҫыннисем 570-ӑн ӗҫлеҫҫӗ иккен. Вӗсенчен ҫуррине яхӑнӗ (47,2 проценчӗ) тирпейлекен отрасльте тар тӑкать-мӗн. Сӑмах май, маларах асӑннӑ йышран 100 ытла ҫын трактор тӑвакан савутра вӑй хурать. Суту-илӳре тӑрӑшакансем — мӗнпур йышӑн 16 проценчӗ, 11 проценчӗ — строительствӑра, 4,7 проценчӗ — ял тата вӑрман хуҫалӑхӗсенче, 1,8 проценчӗ — транспорт отраслӗнче. Урӑх енпе тӑрӑшакансем те пур.
Пирӗн патра тӗпленнисенчен 64,9 проценчӗ — Узбекистан ҫыннисем, 10,9 проценчӗ — Таджикистанран, 9,2 проценчӗ — Арменинчен, 5,5 проценчӗ — Украинӑран. Ытти ҫӗршыв ҫыннисем те пур паллах. Ют ӗҫртен килнисен хушшинче обрубщиксем, поварсем, пулӑшуҫӑ-рабочисем, штукатурсем, формовщиксем, каменщиксем, грузчиксем, ҫӗвӗҫсем тата ыттисем пур. Маларах асӑннӑ цифрӑсем официаллӑ ҫӑлкуҫ пӗлтерни тӑрӑх. Вӑрттӑн ӗҫлеттерекенсемпе ӗҫлекенсем те, ахӑртнех, ҫук мар-тӑр…
Чӑваш Енре сусӑрсем валли тата тепӗр 2,2 пин ӗҫ вырӑнӗ туса памалла. 100 ҫынтан сахалрах тӑрӑшакан предприятисенче мӗнпур ӗҫ вырӑнӗнчен 1,5 процентне сусӑрсене вырнаҫтармалла. Ҫапла йышӑннӑ республикӑн ӗнерхи правительство ларӑвӗнче. Ку йышӑну 35 ҫынтан пуҫласа 100 ҫын таран ӗҫлекеннисене пырса тивӗ.
Ларура Чӑваш Ен Элтеперӗ пуҫлӑхсем сусӑрсене ӗҫрен хӑтарма пӑхнӑ тӗслӗхсем тӗл пулмаҫҫӗ-и тесе кӑсӑкланнӑ. Ӗҫпе тивӗҫтерекен службӑн пуҫлӑхӗ Сергей Дмитриев ӗнентернӗ тӑрӑх, ун пек тӗслӗхсем сайра-хутра кӑна тӗл пулаҫҫӗ иккен.
100 ҫын ытларах ӗҫлекеннисенче сусӑрсем валли 2 проценчӗ валли квота туса памалла.
Пӗтӗмпе вара Чӑваш Енре 92 пин ытла сусӑр пурӑнать, вӗсенчен 30,3 пинӗ — 16–60 ҫултисем иккен. Ӗҫлеме пултаракан сусӑрсем 10 пин ытларах-мӗн, вӗсенчен хальлӗхе 5,5 пинӗ ӗҫлет.
Тӗрӗссипе вӗсем кӑна мар-ха. Тата ӑна-кӑна илсе паракан (сӑмах подсобниксем пирки пырать) рабочисем, грузчиксем, слесарьсем, токарьсем тата, кирек ӑҫти пекех, сутуҫӑсем кирлӗ. Кун пирки район администрацийӗн официаллӑ сайтӗнче пӗлтерни тӑрӑх ӑнланма пулать.
Пысӑкрах шайри специалистсем валли вырӑн вара сайрарах тупӑнать. Ҫапах та вӑл тӑрӑхри предприятисем инженерсем, конструкторсем, тӗрлӗ профильлӗ ытти хӑш-пӗр специалист шыранине пӗлтеркелеҫҫӗ-мӗн.
Район администрацийӗн официаллӑ сайтӗнче уйрӑмах кирлӗ специальноҫсене кӑтартни тӑрӑх хакласан, улатӑрсене 27 врач, 11 инженер, 13 водитель, 60 ҫӗвӗҫ, 18 каменщик, 26 сутуҫӑ, 36 подсобнӑй рабочи кирлӗ.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне ертсе пыракан Всеволод Агаков ӗҫрен каять. Ҫитес ҫулхи кӑрлачра вӑл 65 ҫул тултарать иккен. Аслӑ шкулсен ертӳҫисен, саккунпа, ҫав ҫула ҫитсен ӗҫе пӑрахмалла. Ҫапах та чылай правилӑра та «анчах» текен самант та пур та, кунта та ҫавӑн пекех — уйрӑмах хисеплӗ ректорсем 70 ҫула ҫитичченех хӑйсен вырӑнӗнче тар тӑкма пултараҫҫӗ.
Ректор ӗҫе мӗн шутпа пӑрахас тени пирки халӗ хӑшӗсем хытах пуҫ ватаҫҫӗ иккен. Асӑннӑ аслӑ шкулпа ҫыхӑннӑ коррупцилле хӑш-пӗр фактсем пирки Раҫҫейӗн Аслӑ шкул министерстви хистемен мар-ши тесе пӑшӑлтатакансем те пур-мӗн.
Ректор вырӑнне йышӑнма пултаракан кандидатурӑсем пирки те пуҫ ватакансем пур-мӗн. Вӗсен шучӗпе ҫак должноҫе ЧПУн вӗренӳ енӗпе ӗҫлекен проректорӗ Андрей Александров е тата республикӑн вӗренӳ министрӗ Владимир Иванов йышӑнма пултарать-мӗн.
-0.7 °C